ఫిబ్రవరి 1న కేంద్ర బడ్జెట్‌ ప్రవేశపెట్టనున్న నేపథ్యంలో రాష్ట్రం భారీ ఆశలు పెట్టుకుంది. గత ఏడాది కేటాయింపులు పూర్తిగా కార్యరూపం దాల్చకపోవడం, ఆశించిన మేర నిధులు అందకపోవడంతో ఈసారి కేంద్ర సాయం రానుందా అనే ప్రశ్నలు నెలకొన్నాయి. ముఖ్యంగా ఫ్యూచర్‌ సిటీ సహా అనేక అభివృద్ధి ప్రణాళికలు, కార్యక్రమాలకు నిధులు అవసరమవుతున్నాయి. రాష్ట్ర విభజన సమయంలో ఇచ్చిన హామీల అమలు, పాలమూరు–రంగారెడ్డి సాగునీటి ప్రాజెక్టుకు జాతీయ హోదా లాంటి పాత డిమాండ్లతో పాటు, ట్రిపుల్‌ ఆర్‌, మెట్రో రైలు విస్తరణ వంటి కొత్త ప్రాజెక్టులకు నిధులు కోరుతోంది. గత కొన్ని సంవత్సరాలుగా కేంద్ర బడ్జెట్‌ రాష్ట్రానికి ఆశించిన మేర సహాయపడటం లేదని ప్రభుత్వం ఆందోళన వ్యక్తం చేస్తోంది. కాబట్టి, నిర్మలా సీతారామన్‌ బడ్జెట్‌ ఈసారి రాష్ట్రానికి ఎంత మేరకు నిధులు కేటాయిస్తుందో అనేది ఉత్కంఠగా మారింది.
గ్రాంట్లు, పన్నుల్లో వాటా
రాష్ట్రాలకు కేంద్రం నేరుగా ఇచ్చే నిధుల్లో కోతలు కొనసాగుతూనే ఉన్నాయి. జనాభా ప్రాతిపదికన పన్నుల్లో వాటా 41 శాతంగా 15వ ఆర్థిక సంఘం ప్రతిపాదించినా, బడ్జెట్‌లో కేవలం 32 శాతానికి పరిమితం చేస్తున్నారనే విమర్శలు ఉన్నాయి. ప్రస్తుతం రాష్ట్రానికి రూ.15,000 కోట్లకు పైగా మాత్రమే వస్తుండగా, పూర్తి స్థాయిలో అందితే మరో రూ.5,000-8,000 కోట్లు అదనంగా రావొచ్చని ప్రభుత్వం భావిస్తోంది. గత మూడేళ్లలో తెలంగాణకు ఇచ్చిన గ్రాంట్‌ ఇన్‌ ఎయిడ్‌ వివరాలను పరిశీలిస్తే, 2022-23లో రూ.41,001.73 కోట్లు అందుతాయని అంచనా వేయగా, కేవలం రూ.13,179.21 కోట్లు (32.14%) మాత్రమే వచ్చాయి. 2023-24లో రూ.41,259.17 కోట్లు అని అంచనా వేయగా, అందులో కేవలం రూ.9,729.91 కోట్లు (23.58%) మాత్రమే మంజూరయ్యాయి. కేంద్ర ప్రాయోజిత పథకాలైన ఉపాధి హామీ, ఇళ్లు, స్మార్ట్‌సిటీలు, రోడ్లకు తగిన నిధులు అందకపోవడం గమనార్హం.
ప్రతిష్టాత్మక ప్రాజెక్టుల కోసం నిధులు అవసరం
రాష్ట్ర ప్రభుత్వం.. ప్రతిష్టాత్మక ప్రాజెక్టుల కోసం కేంద్ర సహాయం కోరుతూ ఇప్పటికే వివిధ ప్రతిపాదనలు పంపింది. 2025-26 బడ్జెట్‌లో నిధుల కేటాయింపులు కోరుతూ ప్రభుత్వ నివేదికను సమర్పించింది. రీజనల్‌ రింగు రోడ్డు, మూసీ పునరుజ్జీవ ప్రాజెక్టు, మెట్రో ప్రాజెక్టు విస్తరణ, హైదరాబాద్ సీవరేజి మాస్టర్‌ప్లాన్‌, వరంగల్‌ భూగర్భ డ్రైనేజీ, రేడియల్‌ రోడ్లు, గ్రీన్‌ఫీల్డ్‌ హైవే, పారిశ్రామిక కారిడార్లు, లాజిస్టిక్, రిక్రియేషన్‌ పార్కులు, ఫ్యూచర్‌ సిటీలో మౌలిక సదుపాయాల అభివృద్ధి, కరీంనగర్‌, జనగామ జిల్లాల్లో లెదర్‌ పార్కులకు నిధులు అవసరం. అలాగే, గోదావరి వ్యాలీ బొగ్గు బ్లాక్‌లను సింగరేణికి కేటాయింపు, హైదరాబాద్‌ను సెమీకండక్టర్‌ మిషన్‌గా అభివృద్ధి, కొత్త కేంద్రీయ విద్యాలయాలు, జిల్లాల వారీగా నవోదయ పాఠశాలలు, పాలమూరు-రంగారెడ్డికి జాతీయ హోదా, ఐఐఎం ఏర్పాటు వంటి ప్రతిపాదనలు కూడా ఉన్నాయి. వీటితో పాటు తెలంగాణకు గత ఆరేళ్లుగా రాని వెనుకబడిన జిల్లాల అభివృద్ధి నిధులు రూ.1,800 కోట్లు, 2014-15లో కేంద్ర ప్రాయోజిత పథకాల బకాయిలు రూ.495 కోట్లు, ఉమ్మడి సంస్థల నిర్వహణలో ఏపీ వాటా కింద రూ.408.49 కోట్లు అందించాలని కోరింది. ఈ ప్రతిపాదనలకు కేంద్రం ఎంత మేరకు స్పందిస్తుందో ఫిబ్రవరి 1న తేలనుంది.
ట్రిపుల్‌ ఆర్‌కి నిధులు చూపించి తప్పించుకునే అవకాశం?
ఈసారి కేంద్ర బడ్జెట్‌ పరిమాణం 10% పెరిగి రూ.55 లక్షల కోట్లకు చేరుతుందనే అంచనాలు ఉన్నాయి. ఆ మేరకు రాష్ట్రాలకు కేటాయింపులు పెరగాలని రాష్ట్ర ప్రభుత్వం కోరుతోంది. డివిడెండ్‌ కింద RBI ఈసారి కేంద్రానికి రూ.2 లక్షల కోట్లు ఇవ్వొచ్చని అంచనాలు ఉన్నాయి. రాష్ట్రాలకు పన్నుల ఆదాయాన్ని మరింత పెంచాలని, సెస్సుల ద్వారా వచ్చిన అదనపు ఆదాయాన్ని బదిలీ చేయాలని తెలంగాణ ప్రభుత్వం కోరుతోంది. తెలంగాణ ప్రాణహిత లేదా పాలమూరు ప్రాజెక్టులో ఒకదానికి జాతీయ హోదా ఇవ్వాలని డిమాండ్‌ చేస్తోంది. అయితే మోదీ ప్రభుత్వం మాత్రం ఈసారి ట్రిపుల్‌ ఆర్‌కి అరకొర నిధులు చూపించి చేతులు దులుపుకునే అవకాశముందని విశ్లేషకులు భావిస్తున్నారు. ఈ ఏడాది జీడీపీ తగ్గినందున ఆదాయపన్ను పరిమితిని పెంచాలని కార్పొరేట్‌ వర్గాలు కోరుతున్నాయి. ప్రజల్లో కొనుగోలు శక్తి తగ్గినందునే జీడీపీ మందగించిందని ఆర్బీఐ ధృవీకరించింది. ఈ నేపథ్యంలో అసంఘటిత రంగ కార్మికుల కనీస వేతనాన్ని నెలకు రూ.28,000కు పెంచాలని సూచిస్తున్నారు. వేతన సవరణ కమిషన్‌ల సిఫారసులను త్వరితగతిన అమలు చేస్తే ఉద్యోగుల కొనుగోలు శక్తి పెరుగుతుందని భావిస్తున్నారు. కేవలం రాయితీలకు పరిమితం కాకుండా ప్రజల ఆదాయాన్ని పెంచే విధంగా కేంద్ర బడ్జెట్‌ ఉండాలని నిపుణులు సూచిస్తున్నారు.
